طبق قانون ایران، سرپرستی کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست با سخت گیری های بسیار پیچیده و زمان بر مواجه است. بخشی از این سخت گیری ها به دلیل حساسیت های روانی و عاطفی این مسئله و ورود آسیب به کودکان و سرپرستان است. زیرا گرفتن حکم سرپرستی یک حکم دائم نیست و بسته به اوضاع و شرایط، دادگاه می تواند آن را فسخ کند. این امر می تواند سبب ورود آسیب های فراوانی به کودک شود؛ لذا فرزند خواندگی و سرپرستی کودکان بی سرپرست مسئولیتی آسان نیست ونیازمند وجود شرایطی برای سرپرستان است.

چه کسانی می‌توانند درخواست سرپرستی بدهند؟

مطابق با قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌ سرپرست و بدسرپرست اشخاص زیر می‌توانند سرپرستی کودکان مشمول این قانون را بر عهده بگیرند:

-زن و شوهری که ۵ سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد؛ (چنانچه بنابر تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه‌دار شدن زوجین وجود نداشته باشد، درخواست‌کنندگان از شرط مدت ۵ سال مستثنی خواهند بود.)

زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد؛

دختران و زنان بدون شوهر درصورتی‌که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی دختران را خواهند داشت.

طبق قانون، اولویت در پذیرشِ سرپرستی کودکان به ترتیب با زن و شوهر فاقد فرزند، سپس با دختران و زنان بدون شوهر و فاقد فرزند، و درنهایت با زن و شوهر دارای فرزند است؛ و در مواردی که زن و شوهر درخواست‌کننده‌ی سرپرستی باشند، درخواست باید به‌طور مشترک توسط آنها تنظیم و ارائه شود.

شرایط لازم برای اعطای سرپرستی

-داشتن تابعیت ایران

-تقید به انجام واجبات و ترک محرمات

-عدم محکومیت جزایی موثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی

-تمکن مالی

-عدم حجر؛ قانون مدنی صغار، مجانین و اشخاص غیر رشید، محجور محسوب می شوند.

-سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی

-نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل

-صلاحیت اخلاقی

-عدم ابتلا به بیماری های واگیر و یا صعب العلاج

-اعتقاد به یکی از ادیان: اسلام، زرتشت، یهودیت و یا مسیحیت

شرایط کودکان تحت سرپرستی

الف. امکان شناختن هیچ‌یک از پدر، مادر و جد پدری آنها وجود نداشته باشد؛

ب. افرادی که سرپرستی آنها به‌موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان سپرده شده است و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنها به سازمان، پدر یا مادر و یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه ننموده باشند؛

ج. هیچ‌یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولیِّ قهری، صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضَمّ امین یا ناظر نیز حاصل نشود. (در برخی موارد که ولی یا قیم توانایی انجام دادن و پیگیری امور شخصِ تحت سرپرستی‌شان را ندارد، حاکم فردی امین را برای مساعدت یا نظارت بر کارهای آنها تعیین می‌کند. این اقدام حاکم را در اصطلاح «ضَمّ امین» می‌گویند.)

سرپرستی موقت کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

سازمان بهزیستی با همکاری وزارت دادگستری شرایط و قوانینی را فراهم کردند تا کودکان بی سرپرست بتوانند به طور موقت به سرپرستی گرفته شوند. به موجب این آیین‌نامه دیگر نیاز نیست منتظر فرآیندهای طولانی فرزند خواندگی ماند؛ به محض اینکه کودک بی‌سرپرست و بدسرپرستی با دستور دادستان در اختیار سازمان بهزیستی قرار گرفت، سازمان می‌تواند او را به خانواده‌هایی که مایلند به طور موقت این فرزند را نگهداری کنند، تحویل دهد و نظارت و کمک کند تا کودک در آنجا رشد کند. هر کودک بی سرپرست و بد سرپرستی که زیر ۱۸ سال باشد، مشمول این واگذاری قرار می گیرد. این روش برای خانواده هایی که شرایط لازم را برای نگهداری از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست ندارند یا مایل به فرزند خواندگی نیستند اما حاضرند به طور موقت سرپرستی آن ها را قبول کنند، مناسب است.

فائزه مجردیان-خبرنگار تحریریه جوان قدس